Stress en burn-out Archieven » Your Natural Life

25/05/2022

Hormoon Speekseltest: Laboratoriumonderzoek in de picture

Your Natural Life werkt samen met een aantal laboratoria. Hierdoor is het mogelijk indien gewenst eerst in kaart te brengen welk systeem in het lichaam mogelijk uit balans is.

Elke maand zetten we een onderzoek in de spotlights. Deze maand de Hormoon Speekseltest.

Als vrouwen met hormonale klachten komen en het is niet duidelijk wat de oorzaak is, kan bij Your Natural Life een Hormoon Speeksel Test aangevraagd worden.
Deze test brengt de verhouding in kaart tussen de diverse geslachtshormonen LH, FSH, Oestradiol, Progesteron, Prolactine en Testosteron totaal plus het stresshormoon cortisol. Cortisol is geen geslachtshormoon maar heeft wel veel invloed op onze hormonale balans.

Hoe gaat het in z’n werk:

Na het intakegesprek krijg je een testset mee naar huis
Conform de bijgeleverde instructie neem je in de ochtend speeksel af en deponeert dit in het buisje
Samen met het bijgevoegde aanvraagformulier doe je dit in de verzendenveloppe en levert het af bij een PostNL punt.
Als de uitslag binnen is, neemt de therapeut contact met je op om een afspraak te plannen. Tijdens dit bespreekconsult nemen we de uitslag door en bespreken we het behandeladvies.

Afhankelijk van de klacht kan er ook voor andere hormoontests gekozen worden, bijv. bij haaruitval, kinderwens, schildklierproblematiek, PCOS, stress- en burnoutklachten of in verband met overgang/menopauze.

Er vindt altijd eerst een intakegesprek plaats om de klachten in kaart te brengen en samen te bepalen welke test het meest relevant is. Samen met de verzamelde info tijdens de intake én de uitslag van de test kan er dan een gedegen behandeladvies opgesteld worden.

by Yvonne Kuijpers

29/12/2019

Van medicatie naar voeding als medicijn?

Voel jij je gehoord?

Als orthomoleculair therapeut zie ik dagelijks mensen met chronische klachten.

Hun leven wordt erdoor beheerst. Ze zijn teleurgesteld en gefrustreerd want ze worden niet werkelijk gehoord en gezien binnen de gezondheidszorg.

De (huis)arts of specialist kijkt naar dat kleine stukje wat binnen hun specialisme valt. Maar niet naar jou als geheel mens. En als je klacht niet past binnen het kader van een erkende ziekte, word je veelal niet naar wens geholpen. Ofwel je gaat naar huis met een recept voor (tijdelijke) symptoombestrijding.

Volgens mij gaat er iets niet goed. Het aantal mensen met leefstijl gerelateerde chronische aandoeningen stijgt gestaag: Diabetes type 2, overgewicht, stress- en burnoutklachten, hart- en vaatziekten, gewrichtsklachten, hormonale verstoringen en huidklachten. En er lijkt maar geen oplossing voor te zijn.

We slikken massaal medicijnen. Die hebben bijwerkingen, zodat je op den duur een extra pil nodig hebt om de bijwerking van de andere pil te bestrijden en voor je het weet loop je de apotheek uit met een heel tasje en zijn je klachten nog steeds niet blijvend opgelost.

Wil jij het ook anders aanpakken?

Of ga je door zoals nu? Je begint 2020 zoals elk jaar met goede voornemens: allereerst schaf je een leuke sportoutfit aan, je moet er tenslotte wel een beetje leuk bijlopen. Je neemt je voor meer te wandelen, gezonder te eten en meer te ontspannen. En natuurlijk doe je mee aan Dry January.

Je vergeet die voornemens voordat het eind januari is, tot april ongeveer, dan ga je écht werken aan je zwembroek- of bikinilijf. Het lukt je misschien om een paar kilo af te vallen en je zit redelijk tevreden op het strand de kilo’s eraan te drinken met flesjes rosé.

In de loop van het jaar realiseer je je dat er iets niet goed gaat en doe je mee aan Stoptober.

Eind 2020 concludeer je dat je je goede voornemens niet uitgevoerd hebt, je nog steeds de klachten ervaart die je in januari ook al had en vraag je je af waarom het nou niet anders kan.

TIJD OM IETS TE VERANDEREN!

Als je voeding verkeerd is, kan medicatie niets voor je doen,

Als je voeding juist is, heb je geen medicatie nodig

Wat wil jij voor 2020?

Blijf je dit pad volgen of kies je er dit komende jaar voor om het slimmer aan te pakken? Om niet symptomen te bestrijden maar de oorzaak van je klachten te achterhalen en behandelen?

DUS: neem je je gezondheid in eigen handen? Ga je eens eerlijk kijken hoe het nu ervoor staat met je gezondheid. Waar heb je last van, wat is de oozaak, wat heb je nodig, wat zou beter kunnen en wat zou je nu deze keer écht blijvend kunnen veranderen in je leefstijl.

OM: beter te slapen en meer energie te krijgen, hormonale balans te krijgen, van je huidklachten af te komen, ontspannen door het leven te gaan, je diabetes 2 om te keren, gezond af te vallen, je leven niet te laten beheersen door de overgang of andere chronische klachten?

DUS NIET: symptoom bestrijdende medicatie, tijdelijke aanpassingen in je voeding en leefstijl of erger nog: een crashdieet.

MAAR: door te (laten) onderzoeken wat bij jou past en wat je nodig hebt, de oorzaken van je klachten aan te pakken en blijvend aanpassingen in je leefstijl door te voeren. Waar jij en je lichaam blij, energiek en gezonder van worden.

WIL JIJ DAT OOK? Boek een gratis kennismakingsgesprek in de praktijk in Oegstgeest of Noordwijkerhout en laat je vrijblijvend informeren: www.yournaturallife.nl/contact

by Yvonne Kuijpers

03/02/2019

Burnout – hoe doorbreek je de negatieve spiraal

We horen het overal. Steeds meer mensen hebben last van stressklachten en burnout. Zelfs kinderen en studenten ervaren zoveel druk van buitenaf, dat de stress hen teveel wordt.

Als mensen zich melden met dit soort klachten bij de huisarts, krijgen ze vaak het advies het rustiger aan te doen, tijdelijk te stoppen met werken en tot rust te komen. Soms zijn mensen ook wat somber of depressief en krijgen ze een antidepressivum voorgeschreven of een doorverwijzing naar de psycholoog.

Regelmatig zie ik mensen in de praktijk die het ondanks al deze maatregelen niet lukt om uit het dal te komen. Ze slapen veel, doen ontspannende dingen, gaan naar de psycholoog en slikken eventueel (kalmerende) middelen of antidepressiva.

Wat mijns inziens vaak ontbreekt in het behandeltraject is het kijken naar de biochemie van deze mensen. Bij mensen die chronisch stress hebben, ontstaat er vaak op den duur een disbalans in het neurotransmitter- en hormonenprofiel. In de Orthomoleculaire Geneeskunde bekijken we mensen met stress- en burnoutklachten als geheel. Hoe is het ontstaan, wat kunnen we veranderen om de oorzaak aan te pakken en hoe brengen we de biochemie weer in balans. Als dat eenmaal lukt gaat het slapen beter (kwalitatief), staan ze met wat meer energie op en ontstaat er langzaam wat ruimte om te werken aan herstel. De negatieve spiraal is doorbroken.

Daarna wordt aan de gehele leefstijl gewerkt: mindset/gedragsverandering, voeding, suppletie en beweging. Deze complete aanpak leidt ertoe dat mensen weer wat licht in de duisternis zien en de kracht hebben zich uit het diepe dal te werken.

Heb jij ook stessklachten? Maak gerust geheel vrijblijvend een kennismakingsgesprek in de praktijk in Voorhout of Oegstgeest.

by Yvonne Kuijpers

26/03/2018

Burn-out: niet zo eenvoudig

Het is trending nieuws op het moment. Steeds meer mensen krijgen een burn-out.

Wat is nu precies een burn-out en hoe weet je of jij dat ook hebt?

Allereerst, dat is niet zo eenvoudig. Burn-out wordt vaak in één adem genoemd met het chronische-vermoeidheidssyndroom en depressie. Er is ook discussie in de medische wereld of burn-out nu een op zichzelf staand ziektebeeld is. Men is er nog niet over uit, wat de definitie is van deze aandoening.

Over 3 belangrijke aspecten is men het over het algemeen wel eens. Er is sprake van

Emotionele uitputting
Cynisme (vervreemding van werk en/of de mensen waarmee je werkt)
Verminderde werkprestaties

Stress op het werk en in het persoonlijke leven worden gezien als de oorzaak en (hoog) gevoelige mensen, met veel verantwoordelijkheidsgevoel en neiging tot perfectionistisch zijn, hebben meer kans om een burn-out te ontwikkelen.

Nu kan je vaak weinig veranderen aan de omstandigheden, de sociaaleconomische situatie, waar je je in bevindt maar wel aan de manier waarop je ermee omgaat.

Vaak wordt aan mensen met een vermoedelijke burn-out een antidepressivum voor geschreven, maar dat is niet de oplossing van de problemen.

Symptomen van een burn-out

Wat zijn nu de symptomen van de bovengenoemde aspecten.

Emotionele uitputting: een gevoel van leeg, overbelast en moe zijn, letterlijk uitgeput. Je hebt niet voldoende energie om de dagelijkse dingen te doen.

Cynisme of vervreemding van werk-gerelateerde zaken: je baan wordt steeds meer een frustratie, je collega’s en het werk vind je steeds minder leuk, je neemt emotioneel afstand en voelt minder betrokkenheid bij je functie.

Verminderde prestaties: je bent steeds minder in staat om werk of taken goed te doen, je voelt je niet meer bekwaam en je vertrouwen hierin neemt af, je kan je niet goed meer concentreren, krijgt steeds minder zin in het werk en je wordt minder creatief en productief.

Oorzaken & risicofactoren

Stress op het werk en/of in het persoonlijke leven
Te hoge werkdruk
Je niet gewaardeerd voelen
(Te) groot verantwoordelijkheidsgevoel
Perfectionisme/idealisme
Altijd zorgen voor anderen
Bepaalde beroepsgroepen zoals artsen, leraren, politieagenten
Mantelzorger zijn
Alcohol- en drugsgebruik
Verstoorde stressrespons
Gebrek aan slaap en ontspanning
Gebrek of te veel aan sporten
Tekort aan vitaminen/mineralen

Diagnose

De gehanteerde definitie die het meest gangbaar is om de diagnose te stellen is die van psychologe Christina Maslach. Zij heeft ook de Maslach Burnout Inventory test ontwikkeld. Een vragenlijst met puntensysteem, die ernst van de klachten in kaart kan brengen.

Lichamelijke oorzaken

Hoewel burn-out grotendeels stress gerelateerd is, kunnen er ook lichamelijke oorzaken en verbanden zijn waardoor iemand opgebrand raakt.

Denk aan hormonale stoornissen zoals een verstoorde werking van de schildklier, de bijnieren, een verstoorde stressrespons of een disbalans in bepaalde neurotransmitters zoals dopamine, serotonine, adrenaline. Medicijn- drugs- en alcoholgebruik kunnen hier ook een rol spelen.

Met name over de relatie tussen verstoorde stressrespons en bijnieren valt nog een hoop te onderzoeken.

De oplossing

Door vakantie nemen en veel slapen, kom je niet tot de oplossing. Het is verstandig te kijken naar de oorzaken in je leven die ertoe hebben geleid dat je een burn-out hebt ontwikkeld, zoals de omstandigheden op het werk en de persoonlijke situatie. Wanneer de situatie niet veranderd kan worden, moet er gewerkt worden aan de manier waarop je ermee omgaat, leren grenzen stellen zonder het gevoel te hebben dat je anderen te kort doet en je eigen instelling herzien, anders val je in no-time terug in de oude situatie. En last but not least: je moet weer leren te ontspannen.

Vaak is het doormaken van een burn-out een belangrijk keerpunt in het leven of reden om een en ander drastisch om te gooien. Een nieuw begin.

Bron: PlaceboNocebo 6 2017

by Yvonne Kuijpers

11/02/2018

Uit cijfers van CBS en TNO blijkt dat burn-out een groeiend probleem is. Het aantal mensen met een burn-out is tussen 2013 en 2017 toegenomen van 12,4 procent naar 14,6 procent. Hoe herkent u de klachten en wat kunt u eraan doen.

Burn-out is in feite niets meer dan het eindstation van chronische stress. Wanneer men daar is aanbeland, is men lichamelijk, psychisch en emotioneel volkomen uitgeput. Maar hoe herkent u vroegtijdig de signalen van een burn-out? En wat kunt u eraan doen als het eenmaal zo ver is? Daarvoor moeten we eerst kijken naar de evolutionaire achtergrond van stress.

Chronische en acute stress

Acute stress is onderdeel van de vlucht-vechtreactie, een belangrijk overlevingsmechanisme dat al honderden miljoenen jaren geleden bij vissen aanwezig was. Chronische stress is echter een evolutionaire nieuwkomer waarmee we niet hebben leren omgaan.

Onze huidige omgeving blijkt vol te zitten met stressoren. Een belangrijk gegeven daarbij is dat de hersenen geen onderscheid maken tussen een werkelijke reden tot stress – een roofdier dat ons op de hielen zit – of een ingebeelde reden – de angst de hypotheek niet te kunnen betalen. De fysiologische reactie is in beide gevallen hetzelfde.

Dit zorgt ervoor dat de vlucht-vechtreactie voortdurend wordt geactiveerd en daarvoor moet het lichaam de energie leveren. Deze energie kan vervolgens niet naar andere organen die belangrijk zijn voor een goede stofwisseling in het lichaam. Oftewel: waar we evolutionair zijn aangepast aan acute stress, is ons genoom niet aangepast aan een zestigurige werkweek, een te hoge werkdruk, of de verplichting die een hoge hypotheeklast met zich meebrengt.

Werk en burn-out

Burn-out kan zijn oorsprong vinden in werkverslaving, niet-adaptief perfectionisme en bovenmatige plichtsgetrouwheid. Werkstress kan echter ook ontstaan wanneer de behoeften of capaciteiten van de werknemer niet overeenkomen met de aard van het werk. Te hoge of juist te lage werkdruk, dit laatste vanwege een gevoel van zinloosheid, maar ook onduidelijkheid over verantwoordelijkheden en functies kunnen stressopwekkend zijn.

Een burn-out ontstaat als extreme werkstress zo lang zo hoog is, dat het uiteindelijk fysieke en psychische uitputting tot gevolg heeft. Iemand klapt emotioneel, lichamelijk en cognitief dicht. Het lijkt dan misschien of de burn-out plotseling is ontstaan, maar dit is altijd een geleidelijk proces geweest.

Over het algemeen lopen werknemers met intensief intermenselijk contact, zoals gezondheidswerkers, leraren en managers, een verhoogd risico. Ook kan een slechte werksfeer het probleem zijn. Daarnaast zijn er nog andere omstandigheden die het risico op een burn-out verhogen.

Hoe herken je een burn-out

Kenmerkende signalen van burn-out zijn onder andere:

Geen zin hebben om te gaan werken en desondanks alleen maar met werk bezig zijn;
Concentratie- en geheugenproblemen;
Uitgeput, prikkelbaar en vergeetachtig zijn;
Een gevoel van incompetentie, boosheid, falen;
Piekeren en slapeloosheid;
Hoofdpijn, maagpijn, spierpijn;
Hoge bloeddruk, insulineresistentie.

Over het algemeen worden deze symptomen genegeerd of ontkend door wie er last van heeft. Wie door blijft lopen met deze klachten loopt echter een verhoogde kans op een hartaanval of beroerte.

Twaalf-fasenmodel

Een handig model om de voortgang van burn-out te herkennen, is het twaalf-fasenmodel van Freudenberger en North. De fasen hoeven niet allemaal aan bod te komen en in dezelfde volgorde worden doorlopen.

– De dwang, bijna obsessief, om zichzelf te bewijzen;

– Steeds harder gaan werken en daar niet mee kunnen stoppen;

– Zichzelf verwaarlozen op het gebied van slaap, voeding en sociale interactie;

– Conflictmijdend gedrag, problemen worden ontkend;

– Werk is belangrijk, vrienden, familie en hobby’s worden onbelangrijk ervaren;

– Ontstane problemen worden toegeschreven aan tijdsdruk en werk;

– In zichzelf keren, risico op verslavingen om de stress te verminderen;

– Gedragsveranderingen gaan vrienden en familie opvallen;

– Depersonalisatie: zichzelf en anderen als waardeloos beschouwen, de eigen behoeftes worden niet meer waargenomen;

– Innerlijke leegte en de behoefte om dit gevoel op te vullen door te overdrijven, risico op verslavingen;

– Depressie;

– Burn-out syndroom.

Waarom medicijnen nauwelijks helpen

Huisartsen schrijven vaak snel antidepressiva voor, zoals tricyclische antidepressie-middelen, de moderne Selectieve Serotonine heropnameremmers en MAO-remmers. Dit terwijl het stoppen met deze medicatie vaak erg moeizaam verloopt. De angst voor een terugval is vaak groot. Mede daardoor kunnen afkickverschijnselen worden verward met terugkeer van de stoornis. Hierdoor wordt meer en langer geslikt dan noodzakelijk.

Vergeet daarnaast niet de talloze bijwerkingen die deze medicijnen kunnen geven, waaronder: droge mond, wazig zien, duizeligheid, sufheid, maag- darmklachten, urineretentie, nervositeit, hoofdpijn, prikkelbaarheid, gewichtstoename, slapeloosheid, seksuele stoornissen, bloedingsstoornissen en zelfs verminderde hartwerking. Wat zijn de alternatieven en mogelijke (orthomoleculaire) aanvullingen?

Voeding en voedingsstoffen

Hoewel een burn-out niet primair veroorzaakt wordt door slechte voeding, kan goede voeding wel een bijdrage leveren aan de adaptogene capaciteit en aan het herstel. Denk hierbij aan de voeding zoals dat vroeger was, zo min mogelijk bewerkte producten: groenten, fruit, noten, zaden, ei, vlees en vis. Hierin zitten veel stoffen die van belang zijn voor een goede functie van het centraal zenuwstelsel. Ook adaptogene kruiden kunnen uitkomst bieden.

Sport

Bij een (ingebeelde) stressor, worden stresshormonen aangemaakt. Hierdoor stijgen bloeddruk en hartslag, spannen spieren zich aan, worden zintuigen scherper en daalt de pijngevoeligheid. Met andere woorden: het lichaam wordt klaargemaakt voor een intensieve lichamelijke inspanning, bijvoorbeeld om weg te rennen. Maar die inspanning komt vervolgens niet. Lichamelijke inspanning, bijvoorbeeld sport, helpt evenwel bij de afbraak van stresshormonen. Dit is bij acute stress het normale vervolg van de vlucht-vechtreactie, waardoor voorkomen wordt dat stress chronificeert.

Sociale media en nieuws

Vanuit onze evolutionaire geschiedenis zijn mensen vermoedelijk in staat tot interactie met een groep van maximaal honderdvijftig mensen, waarbij gezin en familie centraal staan. Bij sociale media wordt deze grens sterk opgerekt. Hierdoor krijgen we veel meer van het leven van anderen mee dan in het verleden het geval was, met alle mogelijke zorgen van dien. Dit zijn ingebeelde stressoren, vaak abstract en niet te beïnvloeden, maar kunnen wel degelijk stressvol zijn. Wanneer uw cliënt bijna een burn-out heeft, is het dus verstandig om sociale media en het nieuws te minderen. Niemand heeft de capaciteit om de wereld op zijn schouders te dragen, al helemaal niet wanneer men een burn-out heeft.

Sociaal contact

Sociaal contact en ontspanning zijn essentieel voor een goed welbevinden. In de sociale kring kan men steun vinden. Cognitieve therapie, mindfulness en meditatie kunnen helpen om negatieve gedachten te leren omdenken. Van deze negatieve gedachten afkomen is noodzakelijk voor een voorspoedig en langdurig herstel.

Bronnen

https://www.volkskrant.nl/wetenschap/aantal-burn-outs-schrikbarend-gestegen-en-dat-komt-deels-door-de-wildgroei-van-tijdelijke-contracten~a4537868/.

https://www.nrc.nl/nieuws/2017/02/09/ons-alarmsysteem-gaat-te-vaak-af-6619980-a1545503

https://www.ggzgroep.nl/klachten/burn-out

Kraft, U. (2006, July). Burned Out. Scientific American Mind, 17(3), 29–33.

bron: www.bonusan.com

Heb jij hulp nodig bij je stressklachten? Maak dan een afspraak bij Your Natural Life.

by Yvonne Kuijpers

08/11/2017

Huiselijk geweld, verwaarlozing, seksueel misbruik; nare ervaringen in de kindertijd zijn funest voor de gezondheid op latere leeftijd. De Amerikaanse documentaire Resilience schetst hoe belangrijk het is voor de gezondheidszorg om dat in te zien. Op 9 november draait de docu op het InScience filmfestival in Nijmegen.

Kleine kinderen zijn veerkrachtig. Ze zullen zich als ze ouder zijn vaak zelfs weinig herinneren van een vader die een moeder slaat of het feit dat ze alleen thuis werden gelaten. Ze hebben niet echt door wat er gebeurt, denken we vaak. “Dat kan misschien zo zijn, maar het lichaam herinnert zich die nare ervaringen wél”, zegt Jack Shonkoff, directeur van het centrum voor kinderontwikkeling van de Harvard Universiteit.

De arts komt aan het woord in de Amerikaanse documentaire Resilience (veerkracht), waarin filmmaker James Redford in beeld brengt hoe de wetenschap anders is gaan kijken naar lichamelijke aandoeningen en probleemgedrag. De kans op mentale en lichamelijke ziekte lijkt voor een groot deel terug te leiden tot traumatische ervaringen in de kindertijd.

Obesitas

De observatie van arts Vincent Felitti dat meer dan de helft van zijn patiënten met obesitas als kind seksueel misbruikt was, deed het balletje rollen. Samen met collega Robert Anda van het Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention zette hij in de jaren negentig de ACE-studie (Adverse Childhood Experiences) op. Dit was een groot epidemiologisch onderzoek dat een samenhang aantoonde tussen traumatische ervaringen als kind en gezondheid en sociale problemen als volwassene.

Huiselijk geweld, seksueel misbruik, een familielid in de gevangenis, gescheiden ouders, verwaarlozing, ouders die aan de drugs zijn; het vergroot de kans op hart- en vaatziekten, alcoholisme, depressie, longkanker, leverziekte, zelfmoord, soa’s en vele andere aandoeningen. Hoe meer negatieve ervaringen, hoe hoger het risico op ellende.

Ook de hersenstructuur en hersenfunctie lijken aangetast, vertellen neurowetenschappers in de film. De activiteit in bepaalde delen van het brein van kinderen met trauma is anders: minder impulscontrole en verhoogde angstreacties. Ze hebben vaker leer- en gedragsproblemen als ze opgroeien.

Giftige stress

De schadelijke ervaringen zijn terug te brengen tot één gemeenschappelijke deler: stress. Kinderen die thuis te maken hebben met ruziënde ouders, of erger, ervaren constant stress. De hormonen adrenaline en cortisol blijven verhoogd in het bloed aanwezig en dat tast vrijwel alle organen aan, inclusief de hersenen. Het voelt alsof je moet blijven wegduiken voor een passerende vrachtwagen, zoals Redford het concept uitlegt aan de hand van strak vormgegeven animaties.

Het feit dat kindertrauma de kans op ziekte vergroot, past binnen een bredere ontwikkeling in het denken over gezondheid: het besef dat lichaam en geest als één geheel opereren. Die twee worden soms nog als twee aparte takken gezien, maar dat is onterecht. Een mentale aandoening kan een lichamelijke oorzaak hebben en vice versa. Zo is bijvoorbeeld bekend dat een depressie het risico op hartklachten verhoogt. En depressie op zijn beurt kan uitgelokt worden door ontstekingen en afweerreacties.

Maakbaarheid

Resilience is een fijne afwisseling van wetenschappers die aan de hand van grafieken en hersenscans uitleg geven en een kijkje in de levens van mensen om wie het hier gaat. Zo volgt de filmmaker een maatschappelijk werkster die een radeloze moeder met vier kinderen helpt haar leven op de rit te houden.

Wetenschappers en artsen weten nu wat er gebeurt in de hersenen en het lijf van een kind dat te maken heeft met chronische stress. De vraag is: wat doe je eraan? Een stabiele volwassene in de omgeving van het kind is onontbeerlijk, daarover zijn deskundigen in de film het eens.

Bovendien moet de wetenschappelijke kennis terechtkomen bij iedereen: kinderartsen, therapeuten, verplegers, politie, leraren en niet te vergeten de ouders. “In begrip bij het publiek zit nu een probleem”, zegt Jack Shonkoff terecht in de documentaire. Het idee van maakbaarheid zit tegenwoordig sterk in de westerse cultuur; succes in de maatschappij verwerf je met eigen kracht en inspanning. Iemand die aan de drugs raakt moet zichzelf gewoon een schop onder de kont geven. Met die misvatting rekent Resilience in ieder geval vast af: de stress die je ervaart als kind heeft levenslange nadelige consequenties voor de toekomst.

Dit artikel is een publicatie van NEMO Kennislink.